Με αφορμή πρόσφατη έρευνασχετικά με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στην Ελλάδα και το κατά πόσο αυτή μπορεί να λύσει χρόνια προβλήματα Δημόσιας Διοίκησης όπως η γραφειοκρατία, σκόπιμο είναι να διερευνήσουμε αν και με ποιο τρόπομια «τεχνολογική επανάσταση», εν προκειμένω στο Ελληνικό Δημόσιο, συνδέεται με την ενεργό συμμετοχή πολιτών και κοινωνικών ομάδων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Η συμμετοχή των πολιτών σε οποιαδήποτε διαδικασία λήψης αποφάσεων αποτελεί μια σύγχρονη πολιτική πρόταση, η οποία προέκυψε από την αδυναμία του συστημικού ορθολογικού σχεδιασμού να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα μεγάλα χωρικά προβλήματα της εποχής, παρουσιάζοντας μια σειρά πλεονεκτημάτων τα οποία αφορούν κυρίως αυτή τη δομή της ως πολιτική πρόταση. Αυτά αφορούν στην ενεργοποίηση κοινωνικών εταίρων, στην εκπροσώπηση όλων των κοινωνικών ομάδων, στην ύπαρξη άρτιων μηχανισμών υποστήριξης αυτής της διαδικασίας, η οποία εξασφαλίζει την παραγωγή γνώσης και το σημαντικότερο ίσως επιχείρημα της συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, είναι ότι όποιες κι αν είναι οι τελικές αποφάσεις, έχουν την κοινωνική συναίνεση και άρα είναι υλοποιήσιμες.
Στις σύγχρονες πόλεις, γίνεται αντιληπτό ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις διευρύνουν σημαντικά το φάσμα των εργαλείων και τεχνολογιών που τα κέντρα λήψης αποφάσεων έχουν στη διάθεσή τους προς αξιοποίηση στο πλαίσιο των συμμετοχικών προσεγγίσεων για την επίλυση σχεδιαστικών προβλημάτων. Οι κλασικές μέθοδοι συμμετοχής αλλά και αυτές που υλοποιούνται μέσα από την υποστήριξη του διαδικτύου και την ηλεκτρονική συμμετοχή, διευρύνουν την εργαλειοθήκη και τις επιλογές για την αναζήτηση και χρήση της κατάλληλης μεθόδου, ανάλογα με το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο εντός του οποίου η συμμετοχή υλοποιείται, την κουλτούρα συμμετοχής εντός του πλαισίου αυτού, το πρότυπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των πολιτών, τις ανάγκες και τους στόχους του σχεδιασμού, την τεχνολογική υποδομή και τα διαθέσιμα εργαλεία, το βαθμό ετοιμότητας οργανωτικών δομών κ.ά.
Σαφώς και με βάση αυτές τις προσεγγίσεις οριοθετείται κατά κάποιο τρόπο το τοπίο για την επιλογή ανάμεσα στις κλασικές και τις διαδικτυακά υποστηριζόμενες μεθόδους της ηλεκτρονικής συμμετοχής. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η συμπληρωματική αξιοποίηση της e – συμμετοχής με τις κλασικές μεθόδους συμμετοχής, οδηγεί σε καλύτερα, από ποιοτικής άποψης αποτελέσματα. Ως εκ τούτου τα εργαλεία και οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να ιδωθούν ως συμπληρωματικά των κλασικών συμμετοχικών μεθόδων, αυξάνοντας την προστιθέμενη αξία αυτής της προσέγγισης και επιτυγχάνοντας καλύτερα αποτελέσματα από τις συμμετοχικές διαδικασίες στο σχεδιασμό.
Παραδείγματα όπως εκείνο της Βαρκελώνης, όπου απαντάται συμμετοχική ηλεκτρονική πλατφόρμα στην οποία πολίτες και κάτοικοι καταθέτουν τις απόψεις τους και συναποφασίζουν το μέλλον της πόλης μαζί με την τοπική διοίκηση καθώς και συμμετοχικά συστήματα κατάρτισης προϋπολογισμού, όπου υπάρχει πλήρης διαφάνεια σχετικά με την κατανομή πόρων και δημόσιων επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο, δείχνουν το δρόμο για τη συμμετοχή κοινωνικών ομάδων στο σχεδιασμό των πόλεων του μέλλοντος.
Αν έρθουμε στην Ελλάδα, η πλατφόρμα συνΑθηνά του Δήμου Αθηναίων, κινείται κι εκείνη προς αυτή την κατεύθυνση. Ακόμη, το παράδειγμα της γειτονικής πόλης των Τρικάλων, με μικρά και σταθερά βήματα και δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας στη χώρα μας, αποτελεί μια καλή πρακτική ηλεκτρονικών υπηρεσιών για τα ελληνικά δεδομένα.Παρόλα’ αυτά, η χρήση τους εστιάζει περισσότερο στην ενημέρωση και εξυπηρέτηση πολιτών, χωρίς, ακόμη, να ενσωματώνει το επόμενο βήμα, αυτό της συμμετοχής στις διαδικασίες και στη διαμόρφωση πολιτικών και στρατηγικών.
Πέρα από τις δυο εξαιρέσεις που αναφέρθηκαν, η χώρα μας, δυστυχώς είναι αρκετά πίσω σε αυτό τον τομέα. Πέρα από τη μειωμένη χρήση των ψηφιακών λύσεων και συστημάτων σε διαδικασίες της δημόσιας διοίκησης, οφείλουμε να εστιάσουμε κυρίως στην έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και οράματος καθώς και εν γένει στη διαμόρφωση της κουλτούρας της συμμετοχής στο σχεδιασμό. Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι μια αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την κινητοποίηση προς την κατεύθυνση της εφαρμογής διαδικτυακών γεωχωρικών και συμμετοχικών τεχνολογιών στα ζητήματα του χωρικού σχεδιασμού. Η εμπειρία καταδεικνύει ότι η αξιοποίησή τους απαιτεί τη διαχείριση ακόμη μιας σειράς ζητημάτων που ανακύπτουν σε τεχνικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο και επισημαίνονται από διάφορους ερευνητές, αποτελώντας σημεία προς μελλοντική διερεύνηση.
Απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας, ενιαία ηλεκτρονικά συστήματα για την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας, τεχνολογική ενοποίηση συστημάτων και δεδομένων των ασφαλιστικών ταμείων, υιοθέτηση συστημάτων για τη διαχείριση προτεραιότητας στην εξυπηρέτηση των πολιτών, είναι μόνο μερικές από τις προτάσεις για συγκεκριμένες δράσεις που έχουν προκύψει από μελέτη και έρευνα. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις ήδη επιτυχημένες προσπάθειες σε επίπεδο δήμων και περιφερειών στη χώρα, συνθέτουν ένα πλαίσιο δημιουργίας ευκαιριών για ταχύτερη πορεία προς αυτή την κατεύθυνση.
Η πληθώρα και ο πλούτος των νέων ψηφιακών τεχνολογιών αναγνωρίζεται όταν τα παραπάνω είναι ικανά να απαντήσουν στις κοινωνικές απαιτήσεις που παρουσιάζει η διαδικασία της συμμετοχής. Με τις αλλαγές σε επίπεδο κουλτούρας και στρατηγικού σχεδιασμού, σωστής διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και εξορθολογισμένη αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, ίσως η χώρα ναοδηγηθεί προς την ενσωμάτωση πρακτικών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, με μεταρρυθμιστικό και εκσυγχρονιστικό πρόσημο, για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της διοίκησης και της λειτουργίας του κράτους.
Ματίνα Πρίγκου,
Αρχιτέκτων Μηχανικός – Πολεοδόμος, υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Μέλος Πανελλήνιας Αντιπροσωπείας ΣΑΔΑΣ